سد شاه عباسی در طبس، نازک ترین و قدیمی ترین سد قوسی دنیا - اوج باور

سد شاه عباسی کجاست؟

سد شاه عباسی در استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، روستای ییلاقی خرو و در نزدیکی چشمه مرتضی علی واقع شده است. برای بازدید از سد شاه عباسی خود را برای یک پیاده روی لذت بخش و مشاهده عجایبی که شاید تصورش را هم نمی کردید آماده کنید. وقتی از روستای خرو به سمت سد شاه عباسی می رویم، پس از پیاده روی کوتاهی وارد دره ای می شویم که پر از چشمه های طبیعی است. درست بعد از چند قدم چشمه جعفری را می بینیم که با ماهی های زیبایش به ما خوش آمد می گوید.

سپس از کنار خانه های گبرِ دره که بسیار عجیبند می گذریم. گبرها خانه هایی در دل صخره هستند که برای نگهداری آذوقه یا پنهان شدن از دشمنان از آن استفاده می شده است. در ادامه به چشمه آب گرم مرتضی علی می رسیم. وقتی در چشمه آب گرم مرتضی علی پیش می رویم ممکن است همزمان یک پایمان در آب گرم و پای دیگر در آب سرد باشد. از دیواره های دره آب گرم می جوشد و از کف دره آب سرد. چون راستا آب ها برای خروج متفاوت بوده، هم دما و هم ترکیبات آب ها با هم تفاوت دارد و باعث می شود که آب ها دیرتر با هم ممزوج شوند و ما بتوانیم آب گرم و سرد را در یک بستر تجربه کنیم. این از همان تجربه های نابی است که در این پیاده روی از آن لذت می برید.

سد شاه عباسی چه ویژگی هایی دارد؟

کم کم به سد شاه عباسی می رسیم اما هنوز باید کمی پیاده روی کنیم. باید از بین دره های بسیار تنگ بالای چشمه مرتضی علی هم عبور کنیم و پیش برویم تا به شاهکار مد نظرمان برسیم. حالا سد شاه عباسی، قدیمی ترین و بزرگ ترین سد قوسی دنیا پیش روی ماست. شاهکاری که قدمتش به دوران صفویه بازمی شود و برای 550 سال، با 60 متر ارتفاع، عنوان بلندترین سد قوسی دنیا را یدک می کشیده است. سد شاه عباسی، به خاطر عرض تاج 1 متری اش، هنوز هم رکورددار نازک ترین سد دنیا است.

چه چیزی بیشتر از همه درباره سد شاه عباسی جذبتان می نماید؟

ابهتی که وقتی در دره ایستاده اید بالای سر خود احساس می کنید. باورتان نمی شود که 700 سال پیش چنین سازه پرابهت و کارآمدی، با ارتفاع 60 متر، برای حفاظت از شهر زیبای طبس ساخته شده است. آن هم در منطقه ای که کاملا بیابانی شناخته می شود. این سد طوری ساخته شده است که اجازه عبور سیلاب های بی خطر را بدهد اما در مقابل سیلاب های سنگین تری که شهرها و روستاها را مورد تهدید قرار می دهد، جلو حجم زیاد آب را می گیرد و فقط اندازه آبی که خطری ایجاد نمی نماید را از دره عبور می دهد. این موضوع باعث جلوگیری از هدر رفت آب و جلوگیری از به خطر افتادن شهرها و روستاهای اطراف در نتیجه سیلاب های فصلی می شود.

سد شاه عباسی و معماری بی نظیرش

سد شاه عباسی معماری ویژه ای دارد. در قسمت پایینی سد، طاق بندهای آجری وجود دارد که پاکار آن بر روی کوه های سنگی دو طرف دره است. این بخش قدیمی ترین قسمت بنای سد است و نشان می دهد که سد در یک زمان ساخته شده و در زمان دیگری کامل شده است. در قسمت پایینی که طاق بند آجری واقع شده است آجرها به صورت شعاعی از عرض در دیواره سد تا بدنه کوه قرار گرفته اند که بیشترین مقاومت را در مقابل سیلاب ها داشته باشند. از سوی دیگر خود حالت طاقی پایین سد باعث می شود که کمترین فشار در زمان سیلاب به سد وارد شود و مقاومت سد افزایش یابد. قسمت بالای سد هم که با قلوه سنگ ساخته شده است آخرین مرحله ساخته شدن بند بوده که می گویند به دستور خود شاه عباس به این صورت ساخته شده است.

نوع معماری سد شاه عباسی به طرزی است که به خاطر محل قرارگیری خروجی سد، هیچ گونه رسوبی پشت سد ایجاد نمی شود و همین باعث می شود این سد به کمترین نگه داری و مرمتی احتیاج داشته باشد و حتی تا هزار سال دیگر هم به کار خود ادامه دهد. مجموع این نکات در کنار هم نشان می دهد که کار معماران دقیق ایرانی در 700 سال پیش انقدر متقن و علمی بوده است که بعید است امروز هم مهندسان بتوانند سدی کارآمدتر و مقاوم تر از این در این منطقه بسازند.

زیبایی های دیگر سد شاه عباسی

زیبایی دیگر سد شاه عباسی این است که، بر روی دیواره های این سد، نقش هایی از بز کوهی حکاکی شده است که برای گردشگران بسیار مجذوب کننده است. از این نقش ها تفسیرهای بسیاری شده است. اینکه این بزهای کوهی نماد فرشتگانی بوده اند که برای نزول رحمت، برکت و فراوانی آب بر روی دیواره ها حکاکی شده اند و یا خود نماد زایندگی، برکت و فراوانی هستند مورد تردید است.

دیواره های دره هم با شکل های متفاوتشان که گاه بسیار به هم نزدیک می شوند می تواند یکی دیگر از زیبایی های بازدید از سد شاه عباسی باشد. تجربه قدم زدن در این دره های تنگ با دیواره های بسیار بلند درون انسان را پر از احساسات متضاد و متفاوت می نماید. احساس کوچکی در دل طبیعت در کنار احساس بزرگی از عظمت ساخته دست بشر، ممکن است بازدید از سد شاه عباسی را برایتان به یک تجربه معنوی خوب هم تبدیل کند.

زیبایی های منطقه طبس و بناهای شاه عباسی به همین چند مورد ختم نمی شود. مثلا می توانید با سفر به روستای خرو از دیگر جاذبه های این روستا مثل بناهایی مربوط به دوران اسماعیلیان و سروهای بسیار کهنسال این روستای خوش آب و هوا هم تماشا کنید. برای آشنایی با دیگر بناهای شاه عباسی هم با خبرنگاران همراه باشید. ضمناً تجربه های خود را از بازدید از شهرستان طبس و سد شاه عباسی با ما در میان بگذارید. اگر هنوز پیروز به سفر به طبس و بازدید از سد شاه عباسی نشده اید، به نظرتان چه چیز شما را برای تماشا از سد شاه عباسی بیشتر ترغیب می نماید؟

منبع:سـفـرزون