از دلیل تا درمان بیماری عدم تحمل لاکتوز - اوج باور

بیماری عدم تحمل لاکتوز چیست؟

افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز (lactose intolerance) قادر به هضم کامل قند شیر یا لاکتوز نیستند. در نتیجه، آن ها بعد از غذا خوردن یا آشامیدن فرآورده های لبنی دچار اسهال، گاز و نفخ می شوند. عدم تحمل لاکتوز که گاهی عدم جذب لاکتوز (lactose malabsorption) نامیده می گردد، معمولاً بی خطر است اما گاهی علائم آن ناخوشایند و آزار دهنده خواهد بود.

فراوری اندازه کم آنزیم لاکتاز در روده کوچک معمولاً مسئول بروز عدم تحمل لاکتوز است. از طرفی دیگر گاهی فرد با اندازه کمی آنزیم لاکتاز هم قادر است تا فرآورده های لبنی را هضم کند. اما اگر سطح آنزیم لاکتاز بسیار ناچیز باشد، فرد بعد از خوردن و آشامیدن فرآورده های لبنی علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان خواهد داد.1

انواع عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز سه نوع دارد و در هر نوع عوامل متفاوت و مختلفی باعث بروز عدم تحمل لاکتوز خواهد شد.

عدم تحمل لاکتوز اولیه

افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز اولیه، که شایع ترین نوع این عارضه هم به شمار می رود، در شروع زندگی اندازه کافی و مناسبی از لاکتاز را فراوری می نمایند. نوزادان که همه مواد مغذی مورد احتیاج خود را از شیر می گیرند به لاکتاز احتیاج دارند.

زمانی که بچه ها شیر ماده را با مواد غذایی دیگر جایگزین می نمایند، اندازه لاکتاز فراوری شده به صورت طبیعی پایین تر می رود. این اندازه هنوز به حد کافی و مورد احتیاج برای گوارش مواد لبنی مصرفی فرد بزرگسال است . در عدم تحمل لاکتوز اولیه اما اندازه لاکتاز فراوری شده در بزرگسالی به حد زیادی کاهش می یابد و بنابراین گوارش مواد لبنی به سختی ممکن خواهد بود.

عدم تحمل لاکتوز ثانویه

این نوع از عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می دهد که فراوری لاکتاز در روده کوچک بعد از بیماری، آسیب و یا جراحی کاهش پیدا کند. بیماری هایی که در بروز عدم تحمل لاکتوز ثانویه نقش دارند، عبارتند از:

عفونت ها

بیماری سلیاک

رشد بیش از حد باکتریایی

بیماری کرون

درمان بیماری های زمینه ای ممکن است باعث بازیابی سطح لاکتاز و بهبود علائم و نشانه ها گردد . با این همه این فرایند ممکن است زمان بر بوده و به سرعت رخ ندهد.

عدم تحمل لاکتوز مادرزادی و یا تکاملی

این نوع از عدم تحمل لاکتوز بسیار نادر است . اما نوزادانی که با عدم تحمل لاکتوز به جهان می آیند دچار فقدان لاکتاز هستند. این عارضه به صورت ژنتیکی و طبق الگویی به نام اتوزوم غالب (autosomal recessive) منتقل می گردد. به عبارتی دیگر هم پدر و هم مادر باید یک گونه ژن را به فرزند منتقل نمایند تا فرزند مبتلا گردد . نوزادان نارس هم به علت ناکافی بودن سطح لاکتاز می توانند به عدم تحمل لاکتوز مبتلا شوند.1

چه کسی عدم تحمل لاکتوز پیدا می نماید؟

عدم تحمل لاکتوز ممکن است به هر یک از دلایل زیر در افراد ایجاد گردد:

زمینه نژادی

مردم آسیا ، آفریقا ،بومی آمریکا و نژاد اسپانیایی ، بیشتر در سنین جوانی به عدم تحمل لاکتوز مبتلا می شوند.

سایر مسائل دستگاه هاضمه

مانند التهاب قسمت فوقانی روده کوچک ، بیماری سلیاک یا بیماری کرون ، باعث کاهش مقادیر آنزیم لاکتاز می شوند.

داروها

قطعا آنتی بیوتیک ها با تداخل در فراوری آنزیم لاکتاز به وسیله روده ، می توانند به شکل موقت عدم تحمل لاکتوز را تشدید نمایند.

عفونت ها

بعد از یک دوره اسهال عفونی ، بعضی بچه ها دچار عدم تحمل لاکتوز موقت می شوند که بعد از چند روز یا چند هفته بهبود می یابد.

سن

وقتی سن انسان افزایش پیدا می نماید، بدن فراوری آنزیم لاکتاز را متوقف می نماید و بیشتر افراد با افزایش سن دچار عدم تحمل لاکتوز می شوند.4

تشخیص بیماری عدم تحمل لاکتوز

روش های مختلفی برای تشخیص عدم هضم لاکتوز و عدم تحمل آن وجود دارد. تست فعالیت لاکتاز در بیوپسی مخاطی از دوازدهه به عنوان مرجع استاندارد برای کمبود لاکتاز اولیه و ثانویه محسوب می گردد. با این حال، محدودیت ها عبارتند از بیان همگن لاکتاز و تهاجمی بودن آزمون است. تست های ژنتیکی ممکن است برای شناسایی لاکتاز پایدار در بعضی از جمعیت اروپا مفید باشد زیرا آلل T-13910 مربوط به لاکتاز پایدار در ~ 86-98٪ درصد جمعیت اروپایی است.

تست های ژنتیک آینده به احتمال زیاد یک طیف وسیعی از پلی مورفیسم های ژنتیکی را پوشش خواهند داد که به طور بالقوه این محدودیت را از بین می برد. محدودیت بیشتر هر دو نمونه بیوپسی و آزمایش ژنتیکی این است که هیچ ارزیابی از علائم انجام نشده است. این امر بر روی اهمیت بالینی این تحقیقات تأثیر می گذارد، زیرا همانگونه که در بالا ذکر شد، فقط یک درصد از بیماران با کمبود لاکتاز علائم شکمی را پس از مصرف لاکتوز ایجاد می نمایند.

برای تشخیص عدم هضم لاکتوز، آزمایش مستقیم بیوشیمیایی فعالیت لاکتاز از یک نمونه ژژونوم بود. این آزمایش با یک واکنش گلوکز اکسیداز انجام می گردد که گلوکز آزاد شده از لاکتوز را با اندازه کات آف U / g 10 پروتئین تشخیص می داد. با توجه به تهاجمی بودن بیوپسی ژژونوم، این روش به وسیله بیوپسی اندو سکوپیک دئودنوم جایگزین شده است. فعالیت میانه فعالیت لاکتاز در دئودنوم در مقایسه با ژژونوم حدود 40٪ پایین تر بود، اما آزمایش سریع لاکتاز در نمونه های گرفته شده از دئودنوم به طور مؤثر بیماران مبتلا به هیپولاکتازیا را با حساسیت 95٪ و ویژگی 100٪ شناسایی میکرد.

آزمایش تنفس لاکتوز بر پایه تخمیر لاکتوز هضم نشده به وسیله فلور روده و فراوری هیدروژن، دی اکسید کربن و متان که به وسیله ریه ها جذب و از بین می رود، انجام می گردد اما این گازها باعث نفخ، درد شکم و اسهال می گردد. علیرغم استفاده گسترده از آن، قابلیت اطمینان این آزمایش بستگی به فعالیت فلور باکتری دارد. در صورت استفاده از آنتی بیوتیک در طی یک ماه از زمان آزمایش، ،و یا در صورتی که pH کولون به اندازه کافی اسیدی باشد تا فعالیت باکتری را مهار کند، ممکن است نتیجه منفی کاذب باشد.3

علائم حساسیت به لاکتوز چیست؟

موارد زیر شایع ترین علائم عدم تحمل لاکتوز است. اگرچه ممکن است علائم هر فرد با فرد دیگر متفاوت باشد. علائم متداول عدم تحمل لاکتوز که حدود 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از صرف غذای حاوی لاکتوز ظاهر می گردد به صورت زیر است:

تهوع

دل درد

نفخ

احساس باد شکم

اسهال

شدت علائم بسته به اندازه لاکتوز مصرف شده و اندازه عدم تحمل لاکتوز متغیر است.

علائم عدم تحمل لاکتوز ممکن است مشابه مسائل پزشکی دیگری به نظر برسد. بنابراین برای تشخیص درست حتما باید کودک تحت نظر پزشک باشد.2

درمان عدم تحمل لاکتوز

در افرادی که به علت ابتلا به بیماری های زمینه ای به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، درمان بیماری زمینه ای به بازیابی توان بدن برای هضم لاکتوز یاری خواهد نمود ولی این فرایند ممکن است ماه ها طول بکشد. اگر فرد به دلایل دیگری به این بیماری مبتلا شده باشد، با اجرا کردن رژیم غذایی کم لاکتوز تا حدود زیادی می تواند از احساس بد ناشی از این عارضه رها گردد.

برای کم کردن اندازه لاکتوز در رژیم غذایی:

محدود کردن شیر و دیگر فرآورده های لبنی

وارد کردن اندازه کمی از فرآورده های لبنی در وعده های غذایی معمول

خوردن و آشامیدن بستنی و شیر کم لاکتوز

اضافه کردن پودر و یا عصاره آنزیم لاکتوز به شیر برای تجزیه لاکتوز.1

چند نکته درباره عدم تحمل لاکتوز

از شیرهای بدون لاکتوز یا با لاکتوز کاهش یافته بهره ببرید.

استفاده از مکمل های حاوی آنزیم لاکتاز مانند(لاکتید)، دقیقا قبل از وعده غذایی ، که می تواند به صورت قطره یا قرص باشد و حتی به شیر افزوده گردد.

هنگامی که شما شیر یا فراورده های حاوی لاکتوز را می خورید، همزمان از ماده غذایی بدون لاکتوز برای کاهش سرعت هضم ، نیز بهره ببرید. (بطور مثال اگر می خواهید میلک شیک بخورید همراه با فراورده بدون لاکتوز مثل یک ساندویچ میل کنید)

نوشیدنی های غنی شده با کلسیم بهره ببرید.

از انواع غذاهای غیر لبنی پر از کلسیم بهره ببرید، مانند ، بروکلی، حبوبات یا شیر سویا. از پنیرهای حجیم مانند پنیر چدار ، که اندازه لاکتوز کمتری دارند استفاده نمایید.

ماست های که حاوی عناصر فعال هستند هضم راحت تری دارند و علائم عدم تحمل لاکتوز را کمتر ایجاد می نمایند.4

منبع

1.www.drdr.ir

2.www.resaa.net

3.www.erythron-lab.com

4.www.drfarnazmohamedi.com

منبع: راسخون